راههای افزایش عزت نفس در نوجوانان

بسیاری از مشکلات ذهنی و رفتاری به کمبود عزت نفس وابسته است. البته راهی معجزه‌آسا برای تقویت ناگهانی این ویژگی وجود ندارد. بررسی عمیق و دقیق مشکلات و چالش‌های زندگی بهترین راه برای بررسی میزان عزت نفس افراد محسوب می‌شود. اگر فرزند شما مدام خود را با هم‌سالان و سایر افراد مقایسه می‌کند یا به رفتار و گفتار افراد واکنش زیاد نشان می‌دهد زنگ خطر به صدا درآمده است. برای اینکه حس دوست‌داشتنی بودن را به فرزند خود القا کنید، شناخت راههای افزایش عزت نفس در نوجوانان تنها راه است.

تعریف عزت نفس در نوجوانان

عزت نفس یا Self-Esteem احساسی است که به فرد حس ارزشمندی و توانمندی می‌دهد. این احساس نقش کلیدی در ایجاد انگیزه درونی دارد. افراد با عزت نفس بالا دید مثبتی درباره تمام وقایع زندگی دارند. آن‌ها هرگز از تلاش برای دستیابی به اهداف خود خسته نمی‌شوند. بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که رابطه‌ای مستقیم بین سلامت روان و عزت نفس برقرار است.

در تعریف کلی، عزت نفس به معنی احترام به خود و درک ارزش‌های درونی است. این احساس معیاری برای میزان درک و ارزش‌گذاری هر فرد از خود محسوب می‌شود. این احساس می‌تواند میزان اعتماد هر فرد به ویژگی‌های شخصیتی و توانمندی‌هایش را نشان دهد. وجود این احساس به ایجاد انگیزه و افزایش کیفیت زندگی کمک می‌کند.

عزت نفس سالم به معنی یک انگیزه قوی برای دستیابی به اهداف و آرزو‌ها است. با استفاده از راههای افزایش عزت نفس در نوجوانان، آن‌ها به این باور می‌رسند که توانایی رسیدن به تمام آرزو‌های خود را دارند. تعیین مرز مشخص در روابط مختلف زندگی برای این افراد آسان‌تر می‌شود. با تقویت این احساس، فرزند شما احساس می‌کند با سایر افراد جامعه حتی جهان در جایگاه برابری قرار دارد.

دلایل کاهش عزت نفس در نوجوانان

نوجوانان در این دوره حساس زندگی، احساسات و عواطف مختلفی را تجربه می‌کنند. این عواطف می‌تواند تاثیر مثبت یا منفی بر عزت نفس آن‌ها داشته باشد. در این دوره، نوجوان تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند هم‌سالان، رسانه، والدین، شبکه‌های اجتماعی و محیط پیرامون خود قرار می‌گیرند. مدیریت اشتباه این عوامل مهم‌ترین دلیل کاهش عزت نفس نوجوانان است. برای مدیریت بهتر این عوامل، هر یک از آن‌ها را جداگانه بررسی می‌کنیم:

نقش اضطراب و افسردگی در کاهش عزت نفس

اضطراب و افسردگی دو مورد از حالات مهمی هستند که افراد در دوره‌های مختلف زندگی به‌ویژه نوجوانی تجربه می‌کنند. افراد درگیر با این دو اختلال حالت‌هایی مانند بی‌ارزشی، ناامیدی و غم دارند. این افراد احساس می‌کنند جایگاهی بین دوستان خود ندارند یا اینکه والدین نمی‌توانند آن‌ها را درک کنند. چنین احساسی بر عملکرد کلی افراد در زندگی شخصی و تحصیلی تاثیر منفی می‌گذارد.

والدین

اغلب والدین سرزنش، مقایسه انتقاد را بخش مهمی از تربیت فرزندان خود می‌دانند. قبل از آشنایی با راههای افزایش عزت نفس در نوجوانان به این مورد توجه داشته باشید که رفتار‌های شما به فرزندان احساس بی‌لیاقتی و ناکافی بودن می‌دهد. پس، نوجوان شما نمی‌تواند توانایی خود را باور کند. تحقیر در وجود او ریشه می‌دواند و در طولانی مدت نمی‌تواند روابط اجتماعی، کاری و عاطفی سالمی داشته باشد.

هم‌سالان

بسیاری از نوجوانان به دنبال تایید و پذیرش از سوی هم‌سالان خود هستند. این نیاز آن‌ها را به انجام کار‌های وادار می‌کند که هیچ علاقه‌ای به آن ندارند. انجام رفتار‌های پرخطر و اعتیاد دو مورد از کار‌های هستند که نوجوانان برای پذیرش از سوی دوستان خود و دریافت حس ارزشمندی انجام می‌دهند.

رسانه و شبکه‌های اجتماعی

رسانه و شبکه‌های اجتماعی دو عامل قدرتمند برای تخریب عزت نفس افراد هستند. زیرا، این ابزار‌ها تعریف غیرواقعی از افراد ارائه می‌دهند. نوجوانان دائماً خود را با سوژه‌های مطرح در رسانه و شبکه‌های اجتماعی مقایسه می‌کنند. این مقایسه، به‌مرور آن‌ها را به سمت افسردگی و کاهش اعتماد‌به‌نفس می‌کشاند.

راههای افزایش عزت نفس در نوجوانان

برای تقویت اعتماد‌به‌نفس و ایجاد حس ارزشمندی در فرزندتان، فراموش نکنید که این فرآیند یک شبه اتفاق نمی‌افتد. باید بسیار صبور باشید و هر نقطه مثبت را یک پیشرفت برای دستیابی به هدف نهایی در نظر بگیرید. راه‌های کلیدی که به ایجاد حس ارزشمندی در نوجوانان کمک می‌کند، شامل موارد زیر است:

پذیرش نقاط منفی و عدم تمرکز روی آن‌ها

در وجود همه افراد نقاط مثبت و منقی فراوانی وجود دارد. نمی‌توانید فردی را پیدا کنید که هیچ نقطه منفی در وجود او نباشد. از اغراق و بزرگنمایی درباره نقاط منفی نوجوانان درست بردارید. در مرحله تقویت عزت نفس در نوجوانان به آن‌ها آموزش دهید که از عیب‌هایشان غول نسازند. به‌جای تمرکز بر نقاط منفی به آن‌ها یاد دهید چگونه این موارد را به‌مرور حذف کنند و نقاط مثبت خود را افزایش دهند. لیست کاملی از نکات قوت فرزندتان تهیه کنید و در برابر دید خود بگذارید. با پرورش آن‌ها می‌توانید عزت نفس او را افزایش دهید.

پرهیز از‌ ایده‌آل‌گرایی

یکی از راههای افزایش عزت نفس در نوجوانان این است که دست از ایده‌آل‌گرایی بردارید به فرزندتان فشار نیاورید که در هر کاری بهترین باشد. اهداف او را بر اساس توانایی و علایق خودش تنظیم کنید. فرزند شما ابزاری برای تحقق آرزو‌های به‌دست‌نیامده شما نیست. نوجوانان در این دوره بسیار حساس هستند، انتخاب اهداف اشتباه و عدم دسترسی به آن‌ها، اعتماد‌به‌نفس فرزند شما ر از بین می‌برد.

پرهیز از سرزنش به خاطر اشتباهات

اگر جزء آن‌دسته از والدین هستید که از اشتباهات فرزندتان به‌عنوان ابزاری برای تربیت و تحقیر او استفاده می‌کنید؛ تا دیر نشده رو‌ش‌تان را تغییر دهید. اشتباه ابزاری برای موفقیت است. هیچ فردی بدون شکست یا اشتباه نمی‌تواند به آرزو‌هایش برسد. به فرزندتان یاد دهید اشتباهاتش را بپذیرد. به‌جای فرار از اشتباهات، از تک‌تک آن‌ها درس بگیرد. این درس‌ها به او کمک می‌کند که در موقعیت‌های بعدی عملکرد بهتری داشته باشد.

تهیه لیست کاملی از کار‌های جدید

دوره نوجوانی بهترین زمان برای شناخت علایق فردی است. به فرزندتان اجازه دهید لیست کاملی از کار‌هایی که به آن‌ها علاقه دارد تهیه کند. با برنامه‌ریزی درست، زمان برای آن کار‌ها را مشخص کنید. به فرزندتان اجازه دهید در کار‌هایی که برای جامعه مفید است مشارکت داشته باشد.

انجام فعالیت‌های ورزشی

در این دوره حساس، نوجوانان به بدن خود و تصور دیگران درباره آن اهمیت زیادی می‌دهند. تصور یک اندام یا چهره ‌ایده‌آل در هر دوره‌ای اشتباه است. برای تقویت عزت نفس در نوجوانان به فرزندتان یاد دهید که ظاهر و اندام خود را همانگونه که هست بپذیرد. البته، انجام فعالیت‌های ورزشی برای تخلیه انرژی و تناسب اندام مفید است. ولی فرزند شما نباید در این مسیر خود را با اسطوره‌ها مقایسه کند. به او یاد دهید که ورزش را تنها برای حفظ سلامتی و نشاط انجام دهد. زیرا، او با همین چهره و اندام به اندازه کافی زیبا و دوست داشتنی است.

نقش والدین در تقویت عزت نفس در نوجوانان

مشاوران ما در بهترین دبیرستان دوره دوم شهرک غرب تهران تاکید می‌کنند که والدین نقش مهمی در افزایش و تقویت عزت نفس نوجوان دارند. آن‌ها باید تعریف درستی از ارزش‌ها و هنجار‌ها به فرزند خود ارائه دهند. آموزش مهارت حل  مسئله، نظارت بر دوستی‌ها و رفت‌و‌آمد نوجوان، ایجاد توانایی نه گفتن در موقعیت‌های مختلف و برقراری رابطه قوی موارد مهمی هستند که به ایجاد حس ارزشمندی در فرزندان ما کمک می‌کنند.

والدین باید زمان کافی به تربیت و معاشرت با فرزندان خود اختصاص دهند. بخشش اشتباهات، تمرکز بر نقاط قوت، شنیدن حرف‌ها و درددل‌ها، پرهیز از مقایسه او با دوستان یا‌ فامیل، عذرخواهی در فرزندان در صورت بروز اشتباه از والدین، رفع مشکلات برای بهبود ارتباط بین پدر و مادر، حمایت از فرزندان در تمام شرایط زندگی، پذیرش تفاوت فرزندان با سایر نوجوانان، انعطاف‌پذیری، استفاده از جملات و لحن زیبا برای برقراری ارتباط با آن‌ها مهم‌ترین موارد برای افزایش عزت نفس در نوجوانان هستند.

جمع‌بندی

موفقیت در آینده تحصیلی، کاری و روابط عاطفی رابطه زیادی با عزت نفس افراد دارد. افرادی با عزت نفس بالا، احساس خوبی درباره خود دارند. آن‌ها به‌خوبی از تفاوت‌ها، نقاط ضعف و قوت خود باخبر هستند. این افراد به ‌جای سرزنش و مقایسه دائمی خود با سایر افراد سعی می‌کنند از نقاط قوت خود برای دستیابی به موفقیت استفاده کنند. راههای افزایش عزت نفس در نوجوانان که در این مقاله اشاره کردیم، بهترین موارد برای تقویت مهارت‌های فردی فرزند شما است.

سوالات متداول

1. عزت نفس چیست و چرا اهمیت دارد؟

عزت نفس به معنی احساس ارزشمندی و باور توانمندی‌های فردی است. افراد دارای عزت نفس بالا در رویارویی با مشکلات زندگی، انگیزه و امید خود را از دست نمی‌دهند. آن‌ها زندگی خود را به حرف و نظر سایر افراد گره نمی‌زند. برای دریافت تایید از سوی هم‌سالان و جامعه روی خط قرمز‌های خود پا نمی‌گذارند. افراد دارای عزت نفس بالا برای رسیدن به موفقیت از هر مانعی عبور می‌کنند.

2. چه عواملی عزت نفس نوجوانان را از بین می‌برد؟

فعالیت بیش‌از‌حد در شبکه‌های اجتماعی، مقایسه دائمی خود با نقش اول فیلم‌ها و سریال‌ها، بی‌توحهی والدین به برقرار ارتباط سالم با نوجوانان، افسردگی، اضطراب، عدم توانایی نه گفتن و اشتیاق شدید برای تایید از سوی همسالان مهم‌ترین عوامل تخریب عزت نفس نوجوانان هستند.

3. برای تقویت عزت نفس فرزندان در دوره نوجوانی چه کار کنیم؟

ایده‌آل‌گرا نباشید، تفاوت‌های فرزندتان را بپذیرید، او را سرزنش یا مقایسه نکنید، به حرف‌ها و احساسات او بی‌توجه نباشید، به او بیاموزید که بدن و چهره خود را همانگونه که هست بپذیرد، برای تربیت او از یادآوری اشتباهاتش به‌عنوان ابزار استفاده نکنید.